Των Gideon Sa’ar, Gabi Siboni
 
Ο εμφύλιος πόλεμος στη Συρία είναι στην κορυφή της παγκόσμιας ατζέντας για δύο βασικούς λόγους. Ο πρώτος σχετίζεται με την στρατιωτική παρουσία της Ρωσίας στη χώρα, η οποία μέχρι πριν από λίγες εβδομάδες ήταν οριακή και χαμηλού προφίλ και έγινε ουσιαστική μόλις η Ρωσία απέστειλε δεκάδες μαχητικά αεροσκάφη και ελικόπτερα, εκατοντάδες στρατιώτες και ένα αμυντικό σύστημα για  εγκατάσταση επί Συριακού εδάφους. Ο Ρώσος Πρόεδρος Vladimir Putin έχει δηλώσει ανοιχτά ότι η κίνηση αυτή έχει τρεις στόχους: να βοηθήσει το καθεστώς Assad να επιβιώσει, να επιτεθεί στο Ισλαμικό Κράτος και να εξαλείψει τους Ρώσους ριζοσπάστες Ισλαμιστές που μάχονται στις τάξεις του Ισλαμικού Κράτους. Ο δεύτερος λόγος σχετίζεται με τη μαζική εισροή προσφύγων στην Ευρώπη, ένα φαινόμενο που αναγκάζει τους Ευρωπαίους ηγέτες να σταματήσουν να κάνουν τα στραβά μάτια στον μακροχρόνιο εμφύλιο πόλεμο. 
 
 
Αν και η αποκατάσταση της σταθερότητας στη Συρία είναι ένα επείγον συμφέρον όλων των εμπλεκομένων μερών, η απάντηση των ηγετικών εθνών στη διεθνή σκηνή για το λουτρό αίματος στη Συρία κατά τη διάρκεια των τελευταίων τεσσάρων ετών, έχει περιοριστεί στις καταδίκες και  προσπάθειες να αποφύγουν άμεση συμμετοχή στα γεγονότα, ακόμη και αν ήταν σαφές από την αρχή ότι οι συνέπειες του εμφυλίου πολέμου δεν θα μπορούσαν να περιοριστούν εντός της Συρίας. Η τοπική αστάθεια διαχέεται στις γειτονικές χώρες, με τους πρόσφυγες να φεύγουν προς τον Λίβανο, την Τουρκία και την Ιορδανία. Τώρα και η Ευρώπη προσπαθεί να αντιμετωπίσει τις μάζες των προσφύγων από τη Συρία στο κατώφλι της. Η πίεση αυτή μόνον θα κλιμακωθεί, δεδομένου του τεράστιου αριθμού Σύρων αμάχων που ξεφεύγουν από τις εμπόλεμες ζώνες. Από τα 10 εκατομμύρια Σύρων προσφύγων, περίπου το ένα τρίτο έχει εγκαταλείψει τη χώρα και, σύμφωνα με τις τρέχουσες εκτιμήσεις, περίπου  70.000-100.000 πρόσφυγες εγκαταλείπουν τη Συρία κάθε μήνα. 

Εν όψει της ισχυρής παρουσίας της Ρωσίας στη Συρία, βρίσκονται σε εξέλιξη προσπάθειες για να διαμορφωθεί μια αποδεκτή λύση, απ’ όλες τις μεγάλες δυνάμεις. Το Reuters, επικαλούμενο τον Υπουργό Εξωτερικών των ΗΠΑ John Kerry, ανέφερε (29 Σεπτεμβρίου του 2015), ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ρωσία είχαν διατυπώσει θεμελιώδεις αρχές σχετικά με το μέλλον της Συρίας και ότι η Μόσχα και η Ουάσινγκτον συμφώνησαν πως η Συρία πρέπει να παραμείνει ενιαία, κοσμική και σε πόλεμο με το Ισλαμικό Κράτος. Η έκθεση ανέφερε επίσης πως πηγές του Λευκού Οίκου λένε ότι η επιλογή να παραμείνει ο Assad στην εξουσία δεν είναι πρακτική. Φαίνεται ότι η Δύση εξακολουθεί να επιδιώκει ιδέες που δεν είναι βιώσιμες. 

Όλες οι προσπάθειες προς την κατεύθυνση μιας λύσης στη Συριακή κρίση πρέπει να αναγνωρίσουν ότι η Συρία του 2010, ένα κυρίαρχο έθνος με διεθνώς αναγνωρισμένα σύνορα, δεν υπάρχει πια. Ένα κυρίαρχο κράτος με μία αποτελεσματική κεντρική κυβέρνηση δεν θα εγκατασταθεί στην περιοχή που αναγνωρίζεται ως η Συρία σύντομα. Η κίνηση κάποιων στη διεθνή κοινότητα να γυρίσουν το ρολόι πίσω και να σταθεροποιήσουν την "παλιά" Συρία υπό μια νέα κυβέρνηση ουδεμία πολιτική ή στρατηγική σκοπιμότητα έχει. Κάθε στρατηγική που διατυπώνεται  με στόχο να σταματήσει τον εμφύλιο πόλεμο στη Συρία και να διαμορφώσει το μέλλον της πρέπει να έχει μια σαφή παραδοχή εξ υπ’ αρχής: η καταρρέσουσα, διαιρεμένη Συρία δεν μπορεί να ενωθεί. Ως εκ τούτου, είναι απαραίτητο να επικεντρωθούν στην εξεύρεση πρακτικών εναλλακτικών λύσεων για το Συριακό κράτος και να διαμορφώσουν ένα βιώσιμο βασικό σχέδιο αποδεκτό από τους ηγέτες των περιφερειακών και παγκόσμιων συστημάτων. 

Κατά τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου, η Συρία διαιρέθηκε de facto σε ζώνες ελέγχου, κυρίως κατά μήκος των δημογραφικών γραμμών. Η εσωτερική ροή των προσφύγων και των κατοίκων είχε συνεχή ροή προς τα εθνοτικά και θρησκευτικά κέντρα, όπου οι άμαχοι αισθανόταν ασφαλείς. Αν και τα συμφέροντα εντός των εθνικών ομάδων δεν συγκλίνουν απόλυτα, στην πράξη υπάρχει ένας σαφής διαχωρισμός σε σχετικά ομοιογενείς δημογραφικές σφαίρες. Υπό αυτές τις συνθήκες, φαίνεται ότι μια de jure διαίρεση της Συρίας σε διάφορες εθνοθρησκευτικές κρατικές οντότητες είναι η πιο φυσική κίνηση, αν μη τι άλλο, διότι κάτι τέτοιο είναι μια πραγματική ευκαιρία να συμβάλει στη σταθεροποίηση της αρένας και να σταματήσει τον πόλεμο. 

Η Σουνιτική πλειοψηφία ελέγχει και θα συνεχίσει να ελέγχει, το μεγαλύτερο μέρος του Συριακού εδάφους. Την ίδια στιγμή, η ασφάλεια των μειονοτικών ομάδων θα πρέπει να διασφαλίζεται από διεθνείς και περιφερειακές εγγυήσεις. Η γη της Συρίας είναι ο τόπος τριών μεγάλων μειονοτικών ομάδων σε σαφώς διακριτές περιοχές: οι Αλεβίτες στη Δύση, κατά μήκος της ακτής, οι Δρούζοι, κυρίως στα βουνά των Δρούζων βορείως της Ιορδανίας και οι Κούρδοι στο βόρειο τμήμα των Τουρκικών συνόρων. Ένα πλαίσιο για μια διευθέτηση στη Συρία πρέπει να βασίζεται στη διασφάλιση της ύπαρξης αυτών των κοινοτήτων στις δικές τους κρατικές οντότητες. Υιοθετώντας το πλαίσιο θα χρησιμεύσει επίσης ως μοχλός για την αντιμετώπιση του Ισλαμικού Κράτους και άλλων ριζοσπαστικών Ισλαμιστικών οργανώσεων. 

Ο ρόλος του Assad σε οποιαδήποτε μελλοντική διευθέτηση είναι το μήλον της έριδος μεταξύ της Ρωσίας και της Δύσης. Η Δύση επιμένει στην παραίτηση του Assad, ενώ η Ρωσία τον βλέπει ως κάποιον που θα υποστηρίξει τα συμφέροντά της στην περιοχή. Η συνέχιση του ελέγχου μόνον της περιοχής των Αλεβιτών από τον Assad πιθανώς μπορεί να μειώσει την αντίθεση της Δύσης προς τον ίδιο, ενώ επίσης θα επιτρέψει στη Ρωσία να διατηρήσει τα συμφέροντά της στην ακτή (Ταρτούς και Λατάκια) και να συνεχίσει τον πόλεμο κατά του Ισλαμικού Κράτους. Πράγματι, για τη Ρωσία και το Ιράν, η συνέχιση του πολέμου και η περαιτέρω συμμετοχή τους θέτει σε κίνδυνο οχυρά στη Συρία και τα συμφέροντά τους εξυπηρετούνται καλύτερα μέσω δεσμών τους με την οντότητα των Αλεβιτών. 

Παρά την ευρεία διεθνή ανησυχία στη σκέψη της κατάρρευσης και της διαίρεσης της Συρίας σε διάφορες κρατικές οντότητες, είναι επίσης πιθανό ότι οι φορείς θα (αν και όχι απαραίτητα) έχουν ομόσπονδη ή ομοσπονδιακή δομή. Ο προτεινόμενος διακανονισμός βοηθά στη μείωση της τριβής μεταξύ των δύο ομάδων, αντιμετωπίζει την απειλή του συνεχιζόμενου εμφυλίου πολέμου, και παρέχει προστασία στις μειονότητες από τις ριζοσπαστικές δυνάμεις Ισλαμιστών, συμπεριλαμβανομένου του Ισλαμικού Κράτους. Ένα άλλο αποτέλεσμα της σταθεροποίησης στην αρένα με αυτόν τον τρόπο θα είναι ένα τέλος στις αρνητικές επιπτώσεις του πολέμου της Συρίας για τις γειτονικές χώρες, συμπεριλαμβανομένης της ακραίας Ισλαμιστικής ριζοσπαστικοποίησης στην περιοχή, ιδίως στην Ιορδανία και στο Λίβανο. 

Ο προτεινόμενος διακανονισμός έχει τις ρίζες του στης ιστορία της Συρίας. Κατά τη διάρκεια της υποχρεωτικής της εξουσίας στο Λεβάντε, η Γαλλία οραματίστηκε πέντε ημικρατικές μονάδες για την επικράτεια της Συρίας, που θα μπορούσαν να αποτελέσουν ένα μελλοντικό κυρίαρχο κράτος. Οι αυτόνομες περιοχές των Δρούζων και των Αλεβιτών βασίστηκαν σε ένα εθνικό δημογραφικό  παράγοντα. Τέσσερις από τις πέντε μονάδες δημιουργήθηκαν το Σεπτέμβριο του 1920. Η κρατική Jabal al-Druze (το Βουνό των Δρούζων) δημιουργήθηκε δύο χρόνια αργότερα. Η Χριστιανική περιοχή, στη συνέχεια έγινε ο Λίβανος και η Τουρκική μειονότητα στην περιοχή της Αλεξανδρέττας προσαρτήθηκε από την Τουρκία το 1939. Η αρχική Γαλλική αρχή συνέδεε την κρατική δομή με την επιθυμία για την προστασία των μειονοτήτων. 

Στα τέλη του 2013, οι Κούρδοι της Συρίας ανακοίνωσαν τη σύσταση μίας αυτόνομης Κουρδικής επαρχίας, δημοσίευσαν ένα σχέδιο συντάγματος και προκήρυξαν βουλευτικές εκλογές. Σήμερα, ο Κουρδικός φόβος και ο φόβος των Δρούζων επίσης, επικεντρώνεται στην απειλή που προέρχεται από το Ισλαμικό Κράτος και άλλες εξτρεμιστικές Σουνιτικές οργανώσεις. Το Κουρδικό εθνικό σχέδιο στη Συρία συνδέεται με την Κουρδική μειονότητα στο Ιράκ και την Τουρκία, καθώς και με την έννοια της οικοδόμησης μιας ανεξάρτητης εθνικής κοιτίδας σε όλο το ευρύτερο Κουρδιστάν. Ως εκ τούτου, η συγκατάθεση της Τουρκίας στην εξεύρεση μιας λύσης που θα περιλαμβάνει μια Κουρδική κρατική οντότητα σε Συριακό έδαφος δεν θα είναι μικρό θέμα. Ενδεχομένως η αποσαφήνιση από τις δυνάμεις του κόσμου ότι η Κουρδική οντότητα δεν θα πρέπει να επεκταθεί πέρα από τα σύνορα της Συρίας θα μπορούσε να συμβάλει στον περιορισμό της αναμενόμενης Τουρκικής αντίδρασης. 

Οι εθνικές φιλοδοξίες των Δρούζων είναι προφανώς πιο μετριοπαθείς απ’ ό, τι εκείνες των Κούρδων. Ενδιαφέρονται κυρίως για την επιβίωση αυτή καθαυτή. Δεδομένης της κατάστασης, ωστόσο, μια αυτονομία των Δρούζων στη νότια Συρία (του τύπου που απολάμβαναν κατά τη διάρκεια της Γαλλικής εξουσίας επί της περιοχής, η οποία αποσύρθηκε την παραμονή της πολιτικής ανεξαρτησίας της Συρίας) θα μπορούσε να είναι ευπρόσδεκτη από τους Δρούζους στο πλαίσιο της πρότασης. Περιφερειακά και διεθνή στοιχεία ενδεχομένως να βρεθούν να υποστηρίξουν μια τέτοια οντότητα, διότι, επίσης, θα λειτουργεί ως ένα εμπόδιο μεταξύ της Ιορδανίας στο νότο και στο ριζοσπαστικό Σουνιτικό σύστημα στην κεντρική Συρία.

Όσο οι βασικοί παίκτες στη διεθνή σκηνή τηρούν την μάταιη έννοια του κοσμικού κράτους στη Συρία υπό μία και μοναδική κεντρική κυβέρνηση, θα είναι αδύνατο να προχωρήσει οποιαδήποτε ανάλυση. Στην πραγματικότητα, μετά από τέσσερα χρόνια ενός φρικτού εμφυλίου πολέμου, με 250.000 νεκρούς, 10 εκατομμύρια πρόσφυγες, την αποσταθεροποίηση του Λιβάνου και της Ιορδανίας, καθώς και τον κίνδυνο των στρατιωτικών συγκρούσεων μεταξύ των υπερδυνάμεων στον ουρανό πάνω από τη Συρία, όλες οι πλευρές έχουν ένα κίνητρο για να αλλάξουν κατεύθυνση. Δεδομένου του συνεχιζόμενου στρατιωτικού αδιεξόδου, όλες οι πλευρές μπορεί να συμπεράνουν ότι η διαίρεση της Συρίας θα μπορούσε να τους επιτρέψει να διατηρήσουν τα βασικά τους συμφέροντα και να σωθούν από το να συνεχίσουν να καταβάλλουν το αβάσταχτο τίμημα που πληρώνουν σήμερα. 

Η επιμονή στον πόλεμο στη Συρία σημαίνει περισσότερη αιματοχυσία, πρόσφυγες και τρομοκρατία και μια μεγαλύτερη απειλή το ριζοσπαστικό Σουνιτικό στρατόπεδο να καταλάβει ολόκληρο το Συριακό έδαφος. Αντίθετα, μια συντονισμένη και συστηματική διευθέτηση που αποσκοπεί στο διαχωρισμό των δυνάμεων μεταξύ της Σουνιτικής πλειοψηφίας και των μειονοτήτων που ζουν στο έδαφος της Συρίας, η οποία πραγματοποιείται με διεθνή υποστήριξη και ηγεσία, φαίνεται να είναι η σωστή λύση, δεδομένου ότι έχει το υψηλότερο δυναμικό για τη σταθερότητα. 

Η Συμφωνία Sykes-Picot, η οποία χώρισε το Λεβάντε σε κράτη, σχεδόν, πριν από εκατό χρόνια, δεν ήταν σημαντική για τη στενή προσήλωσή της στις δημογραφικές ταυτότητες και λογικές. Έχει έρθει η ώρα να απομακρυνθεί από αυτή την κληρονομιά, τουλάχιστον στη Συρία. Η πραγματικότητα το έχει ήδη κάνει. Τώρα είναι η σειρά των πολιτικών. 
 
Μπορείτε να δείτε το κείμενο εδώ: http://www.inss.org.il/index.aspx?id=4538&articleid=10747